W świetle nasilającego się konfliktu na terytorium Ukrainy, kwestia wiarygodności rozpowszechnianych przez media informacji, ich stronniczości jest szczególnie aktualna. Czytelnik, a zwłaszcza o starszym wieku nie zawsze potrafi zrozumieć, że zostaje wprowadzony w błąd przez środki masowego przekazu. Ważne jest aby nauczyć się prawidłowemu sprawdzaniu wiarygodności wiadomości, ich rzetelności, robieniu własnej analizy.
Weryfikacja informacji to weryfikacja wiarygodności otrzymanych danych. W każdej analizie bardzo ważny jest etap przetwarzania i analizy zebranych informacji o analizowanym obiekcie lub zjawisku. Wśród procedur, które należy wykonać na początkowym etapie przetwarzania informacji, weryfikacja zajmuje szczególne miejsce. Weryfikacja informacji jest warunkiem pomyślnego przeprowadzenia analizy, udanego materiału dziennikarskiego lub pomyślnego przyswojenia informacji przez czytelnika.
Istnieje kilka kryteriów wiarygodności informacji. Jednym z nich jest adekwatność informacji w zakresie analizowanych procesów. Oznacza to, że zebrane informacje muszą być zgodne z rzeczywistym stanem dotkniętych zjawisk. Kolejnym kryterium wiarygodności informacji jest jej niezawodność, czyli jej zdolność do trwałego odtworzenia dokładnie tych cech przedmiotu analiz, które są niezbędne dla dziennikarza.
Ważnym punktem podczas pisania tekstu dziennikarskiego jest fact-checking. Czyli sprawdzanie faktów, będące niezbędnym warunkiem pracy dziennikarza. Wynika to w dużej mierze z zasad etycznych, takich jak obiektywizm, niezależność, bezstronność, dokładność. Przestrzeganie tych zasad pozwala zdobyć zaufanie odbiorców i kształtuje reputację mediów.
Fact-checking ma na celu identyfikację rozbieżności między uzyskanymi informacjami a otaczającą rzeczywistością. Pojęcie to można podzielić na weryfikację wstępną i weryfikację końcową. Niedokładności, literówki są usuwane z tekstu przed publikacją, co pomaga uniknąć wielu poważnych problemów. Wynik po weryfikacji jest to zwykle kolejna publikacja, która szczegółowo opisuje popełnione nieścisłości. Może to być sprostowanie w tych samym mediach lub notatka analityczna w innym wydaniach. Jedną z podstawowych zasad fact-checkingu jest poszukiwanie oryginalnego źródła lub potwierdzanie informacji z wielu źródeł. Znalezienie źródła jest profesjonalnym wymogiem dla odpowiedzialnego, poważnego dziennikarza. Źródłem może być osoba, od której pochodzi oryginalna wypowiedź, naoczny świadek lub osoba ściśle zaznajomiona z pierwotnym źródłem.
Warto sprawdzić informacje z różnych źródeł, poprosić o opinię ekspertów i ludzi, którzy rozumieją ten temat. Ważne jest jednak zrozumienie różnic między źródłem a komentarzem. Dziennikarz musi poznać opinię przeciwnej strony. Materiał traci obiektywizm, jeśli wszystkie odpytywane źródła są tego samego zdania. Dlatego dziennikarz musi spróbować przesłuchać wszystkie strony.
Umiejętność rozpoznawania informacji nierzetelnych i fake-newsów jest niezbędną umiejętnością dziennikarza i czytelnika. Fake newsy to nie tylko świadoma dezinformacja. Należą do nich błędy techniczne, literówki, które, gdy znajdą się w masowej świadomości, stają się fałszywą rzeczywistością. Dlatego ważne jest, aby dziennikarz sprawdzał pisownię nazwisk, tytułów i zawodów ludzi, sprawdzał adresy, tytuły, daty itp. Podczas fact-checkingu należy oddzielić informacje od źródła, to znaczy sprawdzić oba.
Zawsze musisz przeprowadzić własną weryfikację informacji. Nie polegaj na informacjach pochodzących z innych źródeł, ponieważ poziom stronniczości mediów może być różny, nie opieraj się na jednym źródle informacji. Źródeł informacji powinno być kilka. W takim przypadku bardzo ważna jest również weryfikacja zdjęć. Ważne jest, aby pracować z oryginalnym źródłem.
Obliczanie fake-newsów. Międzynarodowa sieć fact-checkingowa opracowała szereg zasad weryfikacji informacji w mediach: standardy fact-checkingu są takie same i mają zastosowanie do weryfikacji wszystkich faktów, niezależnie od przedstawionej strony; wnioski są oparte na uzyskanych dowodach, a nie na odwrót; czytelnicy mają możliwość niezależnego sprawdzania faktów; przejrzystość metodologii stosowanej w wyszukiwaniu, próbkowaniu, przetwarzaniu faktów.
Mimo to, fact-checking nie jest zbiorem zasad. Przede wszystkim jest odpowiedzialnością, nieobojętnością, zainteresowaniem dziennikarza i czytelnika, jego zrozumieniem struktury pracy mediów. Weryfikacja informacji nie jest zadaniem wyłącznie dziennikarza, ale też czytelnika, który musi nie dać wprowadzić się w błąd – nie negujmy tego.